PYTANIE: 2002/075

Pytanie jest następujące: skoro przedmiot obserwacji, obserwujący i akt obserwacji nawzajem się warunkują, jakie jest bardziej szczegółowe wyjaśnienie tego zagadnienia?

Należałoby zacząć od tego w jaki sposób istnieją różnego rodzaju zjawiska oraz skąd się one biorą. Na podstawie obserwacji można wywnioskować, że wszystko posiada swoją przyczynę, nic nie istnieje samoistnie a tym samym jest uwarunkowane stanowiąc pewien nietrwały element większego procesu - każdy skutek staje się jednocześnie przyczyną kolejnego skutku. Również w wyniku analizy przedmiotu okazuje się, że granice które miałyby go określać są czysto umownym wyrazem pewnej przyjętej konwencji, która ułatwia nam funkcjonowanie na codziennym poziomie. W rzeczywistości zjawiska są nieuchwytne, im bardziej staramy się je "złapać" tym bardziej wydają się nieokreślone, ich granice "rozmywają się". Stąd też mówi się o jedności przedmiotu, podmiotu i samego aktu obserwacji. W buddyzmie mówi się, że zjawiska są "puste" - termin ten nie odnosi się jednak do ich nieistnienia, jak czasami błędnie bywa rozumiany, ale do opisanych wyżej właściwości (nieokresloność, nietrwałość, współzależność).

W buddyzmie, dla zobrazowania tej "pustej" natury zjawisk, często używa się poetyckiego porównania do fali wodnej i oceanu. Chociaż możemy zaobserwować falę, to jednocześnie nie potrafimy w żaden konkretny sposób jej uchwycić i oddzielić od samego oceanu.

Zachęcam do przeczytania poniższych książek:
Garma C.C. Chang - "Buddyjska nauka o całości istnienia"
XIV Dalajlama - "Sens życia z buddyjskiej perspektywy"
są one dostępne na stronie Wydawnictwa "A"

Warta polecenia jest również publikacja: "Dwanaście ogniw - nieustanne krążenie" - jest ona dostępna on-line jak również w formie wydrukowanej [Oficyna BudDzik]

Więcej w artykułach:
Śmierć wieczności - Darryl Reanney
Pełna teoria Wszechświata - Lee Smolin
Zarys filozofii madhjamaka - Damien Keown
Prawda względna i ostateczna zjawisk - Szamar Rinpocze
Pustość - J.Ś. XIV Dalajlama
Nauka czterech punktów - Dziamgon Kongtrul Rinpocze
Zarys filozofii Madhyamaka - Damien Keown
O pustce - Jean-Claude Carriere
Filozofia mahajany - Marek Mejor
Siunjata absolutna a doktryna istnienia - Garma C.C. Chang
Nagardżuna i madhyamika
Madhjamika - Droga Środka (cz. 1) - Khenpo Czodrak Rinpocze
Madhjamika - Droga Środka (cz. 2) - Khenpo Czodrak Rinpocze
Iluzja a rzeczywistość - Dziamgon Kongtrul Rinpocze
Mądrość - Śantidewa
Pustka i immanentna natura - rywale nie do pogodzenia - Paul Williams


(jw)



Zadaj pytanie: