Pustka Innego Pogląd szentong w szkole Karma Kagju buddyzmu tybetańskiego Jolanta Gablankowska-Kukucz ISBN: 83-9174-0-1 Ilość stron: 156 Wydawca: Wydawnictwo "A" KSIĄŻKĘ MOŻNA NABYĆ TUTAJ

Buddyjski pogląd "pustki innego" (szentong) uznawany przez wielu za kontrowersyjny, w XVII stuleciu opatrzony został przez rząd tybetański etykietką herezji, co spowodowało zakaz jego rozpowszechniania przez prawie dwa stulecia. Pogląd ten przeciwstawia pustkę relatywnych zjawisk pustce ostatecznej rzeczywistości. Relatywne zjawiska są puste, gdyż nie mają własnej natury - pojawiają się dzięki zaistnieniu odpowiednich przyczyn i warunków. Ostateczna rzeczywistość nie jest takim zjawiskiem. Zgodnie z szentong, jest niezmienna, wieczna, niezłożona i całkowicie pozbawiona wszystkiego, co jest złożone i nietrwałe. Ponieważ jest wolna od wszelkich relatywnych zjawisk, można uznać ją za pustą, czyli wolną od wszelkich splamień.

Za twórcę szentong uważany jest Dolpopa Szierab Gjaltsen (1292-1361), mistrz buddyjski związany z tradycją Sakja. Zwolenikami szentong byli także nauczyciele z linii Kagju i Ningma. Książka przedstawia rozwój myśli szentong od czasów Dolpopy po współczesne nauki nauczycieli z linii Kagju, zestawiając je z poglądami konkurencyjnej szkoły pustki "własnej natury".

Historia szentong po śmierci Dolpopy

Dolpopa zgromadził wokół siebie grupę znakomitych uczniów i tłumaczy, którzy po jego śmierci wzięli na siebie trud propagowania doktryny. Wkrótce musieli też odpierać rozliczne krytyki. Najbardziej znanym z krytyków był Rendała, niegdyś uczeń głównego następcy Dolpopy, Njaena. Rendała był potem jednym z najważniejszych nauczycieli Conkhapy Lozang Trakpy [był on założycielem szkoły Geluk] i jego negatywny stosunek do nauk z Dzionangu [klasztor Dolpopy] zaważył niewątpliwie na poglądach jego ucznia. Potem z kolei uczniowie Conkhapy - Gjaltsab i Khedrup stworzyli własny styl nauczania i komentowania Uttaratantry, stojący w opozycji do sposobu Dolpopy, i oni przejęli rolę jego głównych krytyków.

Od końca XIV wieku aż po czasy Taranathy bardzo mało wiadomo na temat tego, co działo się w Dzionang, a zachowane pisma z tego okresu, na ogół nie dotyczą szentong. Informacje o doktrynie figurują tylko w tekstach polemizujących z nią. Wyjątkiem są tu dzieła i biografie Siakji Czokden (sba kya mchog ldan), który w XV wieku był jednym z nielicznych obrońców doktryny. On sam poglądy te przejął prawdopodobnie od swego nauczyciela Rongdena i od VII Karmapy Czedraka Gjatso. Dzieła Siakji Czokdena zostały potem w XVII wieku zakazane, a klocki, z których je odbijano dostały się pod klucz, a wszystkie kopie zniszczono. Dlatego do niedawna nie było wiadomo, czego bezpośrednio nauczał, a wiedza na jego temat pochodziła z pism biografów, takich jak Kunga Drolczok czy Taranatha, który stworzył znakomite dzieło porównujące idee Dolpopy i Siakji. Ostatnio jednak, w roku 2000 nakładem Library of Tibetan Works & Archives ukazały się trzy teksty Siakji na temat madhjamaki, w których między innymi polemizuje on z Conkhapą [Tsongkhapa] i przedstawia swoje poglądy, zaskakująco zbieżne z wykładnią współczesnych szentongpów, choć czasem używa nieco innej niż oni terminologii.

Istnieje też biografia jednego z opatów klasztoru, Gorumpy, z której można wnioskować, że do połowy XVI wieku nauki Dolpopy były w Dzionang przekazywane i studiowane, co dotyczyło zwłaszcza Sześcioczęściowej Jogi z tantry Kalaczakry.

Objęcie funkcji opata Dzionang przez Tarantahę przyniosło krótkotrwałe odrodzenie nauk Dolpopy. Taranatha postawił sobie zadanie odtworzenia rozmaitych nauk przekazywanych w różnych czasach przez lamów z jego szkoły, tak by nie popadły w zapomnienie lub nie uległy zniekształceniom. Był ekspertem w klasycznej praktyce Sakjapów nazywanej "Ścieżka i owoc" (tyb. lam 'bras), w rozmaitych naukach Szangpa Kagju i w specjalności Dzionang - tantrze Kalaczakry. Dlatego zajmował się studiowaniem także tekstów Dolpopy oraz medytował w odosobnieniu w celu osiągnięcia ich właściwego zrozumienia. Swoje refleksje dotyczące szentong zawarł w tekście "Ozdoba środkowej ścieżki szentong" (gzhan stong dbu ma'i rgyan) i autokomentarzu do niego, zawierającym głównie cytaty z kanonicznych dzieł, mające służyć za uzasadnienie jego poglądów.

Czasy Taranathy (1575-1635) kończą okres niezależności klasztoru. Choć sam Taranatha był wybitnym uczonym, poważanym w całym Tybecie, który stworzył wiele rozmaitych tekstów, zarówno wyjaśniających doktryny filozoficzne, jak i dotyczących historii buddyzmu, stał się też ofiarą politycznego zamętu tamtych czasów. Był bowiem jednym z duchowych nauczycieli władcy Cang [Tsang], który uległ w walkach o polityczną supremację siłom sprzymierzonym z Gelukpami. Po jego śmierci Mongołowie sprzymierzeni z tą ostatnią szkołą pokonali ostatecznie władcę Cangu, a na tronie osadzili V Dalaj Lamę, jako duchowego i politycznego przywódcę całego Tybetu. Kilka lat później jeden z klasztorów zbudowanych przez Taranathę został zajęty przez Gelukpów i zamieniony w ich sziedrę [szkoła przyklasztorna dla mnichów buddyjskich]. Wkrótce potem sukcesor Taranathy udał się na odosobnienie, a tron Dzionang zajął Dziamjang Tulku, syn mongolskiego chana Khalka. Ułatwieniem tego działania było rozpoznanie Dziamjanga jako reinkarnacji Taranathy, jakiego dokonała Państwowa Wyrocznia (la mo chos skyong), a także Panczen Lama i sam Dalaj Lama. Wcześniej ten sam chłopiec został już uznany za inną inkarnację, a mianowicie Dziamjanga Czeje, założyciela klasztoru Drepung.

Był to koniec niezależności Dzionangpy. Mnisi, którzy opierali się zmianie poglądów, zostali przeniesieni do innych klasztorów. Nauka jednak przetrwała, gdyż zarówno instrukcje do Kalaczakry, jak i pogląd szentong były przekazywane przez rozmaitych mistrzów tradycji Ningma i Kagju w bardziej odległych regionach Tybetu, jak Amdo i Kham.