Mądrość Śantidewa Śantidewa (Szantidewa) był słynnym indyjskim uczonym ze szkoły madhyamika. Jego dzieło "Przewodnik na ścieżce bodhisattwy" jest filzooficznym i etycznym fundamentem dla wielu tradycji buddyzmu Wielkiej Drogi.

Zaprzeczenie istnienia koncepcji,
która dopatruje się prawdziwego istnienia
i jej wyeliminowanie.

* * *

Odrzucenie prawdziwego istnienia podmiotu i przedmiotu.

* * *

Według realistów, zarówno obiekt, jak i jego świadomość posiadają prawdziwe istnienie. Jednak znajdują się w bardzo trudnej pozycji, ponieważ nie ma dowodu, który potwierdzałby ich twierdzenie, podczas gdy łatwo je obalić.

Realista: Prawdziwe istnienie obiektu zostało uznane dzięki prawdziwie istniejącym zdolnościom zmysłowym świadomości.

Madhjamika: Co jednak można uznać za prawdziwie istniejące w zależności od prawdziwie istniejącej świadomości?

Realista: Z drugiej strony, możemy również powiedzieć, że świadomość zostaje uznana za prawdziwie istniejącą dzięki obiektom, jakie sobie uświadamia.

Madhjamika: Od czego jednak zależy prawdziwie istniejący obiekt świadomości? Jeżeli oba naprawdę istnieją dzięki obopólnej sile, wówczas jeśli jednego z nich obiektu bądź świadomości nie uznamy za prawdziwie istniejący, to również i drugi nie zostanie za taki uznany. A w takim wypadku oba będą nie-prawdziwie istniejące. Jeżeli na przykład ktoś nie ma syna, nie może zostać uznany za ojca. W ten sam sposób, jeśli nikogo nie uzna się za ojca, to skąd może pochodzić dziecko? Podobnie, ponieważ bez dziecka nie ma ojca, a bez ojca nie ma dziecka, w obu przypadkach nie może być nikogo. Tak samo obiekt i świadomość nie mogą istnieć niezależnie od siebie.

Realista: Wręcz przeciwnie, wskutek tej zależności możemy uznać rzeczy za prawdziwie istniejące. Na przykład, ponieważ kiełek powstaje z ziarna, to dzięki faktowi istnienia kiełku możemy zrozumieć prawdziwą egzystencję ziarna, mimo iż kiełek zależy od niego. Dlaczego więc w podobny sposób nie możemy zrozumieć, że ze świadomości, która powstała z obiektu świadomości, wyłonił się prawdziwie istniejący obiekt świadomości?

Madhjamika: To nie jest to samo. Istnienie ziarna można zrozumieć widząc kiełek, który powstał z niego, za pomocą świadomości, będącej czymś innym niż kiełek Jak jednak umysł może zrozumieć prawdziwie istniejącą świadomość, która rozumie i która powstałą z prawdziwie istniejącego obiektu świadomości? Poznanie prawdziwie istniejącej świadomości jest niemożliwe, ponieważ taka rzecz nie istnieje.